De Efteling wil naar alle windstreken vernieuwen en uitbreiden om in 2030 jaarlijks zeven miljoen bezoekers te trekken. Dat is bijna twee miljoen meer dan het huidige aantal gasten. Het park heeft daarvoor het omvangrijke masterplan De Wereld van de Efteling samengesteld. Bij de realisatie van dit plan komen er grote uitdagingen op de weg van het bedrijf. Op het gebied van geluid, verkeer en parkeren. Op het vlak van natuur, van capaciteit, van geld en van mondiale thema’s als bijvoorbeeld veiligheid en digitalisering.

Bevreesd voor overlast

Al In 2015 zette de Efteling in samenwerking met de gemeente Loon op Zand – waar Kaatsheuvel toe behoort – de eerste schetsen voor het bestemmingsplan De Wereld van de Efteling 2030 op papier. Na de eerste behandeling in de gemeenteraad van het masterplan in februari 2017 en na de verplichte zes weken dat het plan ter inzage lag, kwamen 94 klachten binnen. Tachtig omwonenden verenigden zich in de stichting Behoud Natuur en Leefomgeving. Zij schakelden een advocaat in die bij de gemeente bezwaar aantekende. De buurtbewoners waren vooral bevreesd voor meer overlast van geluid en parkeren. Ook het toenemende verkeer naar en van het park baarde zorgen.

Zorgvuldige besluitvorming

Verantwoordelijk wethouder Gerard Bruijniks van Partij Gemeentebelangen beloofde ‘een zorgvuldige en evenwichtige besluitvorming’ over de expansieplannen. Er werd een aantal wijzigingen in het bestemmingsplan doorgevoerd. Zo komen er groene zones tussen het attractiepark en de woonwijk. Ook werd zwart op wit vastgelegd dat de Efteling op het westelijke uitbreidingsterrein geen parkeerfaciliteiten met meerdere verdiepingen zou bouwen, maar parkeerplekken wel mag overkappen met zonnepanelen. De groep Behoud Natuur en Leefomgeving was echter nog niet tevreden: de overburen stelden dat ook het aangepaste bestemmingsplan onvoldoende waarborgen tegen overlast bood. Desalniettemin keurde de gemeenteraad het bestemmingsplan op 20 september 2018 unaniem goed.

Tweede ontsluitingsroute

Ook natuurbelangenorganisaties in de regio roerden zich. De Efteling wil ten zuiden van het attractiepark een nieuwe toegangsweg aanleggen en meer verblijfsaccommodatie bouwen. Over die plannen toonde Natuurmonumenten zich bezorgd. Volgens deze organisatie vormden ze een bedreiging voor de natuur rondom Landgoed Huis ter Heide en de uitlopers van de Loonse en Drunense duinen. Onder meer de aanvankelijk voorgestelde ontsluitingsroute over het zandpad Hooispoor was voor Natuurmonumenten onbespreekbaar. De Efteling en de gemeente legden vervolgens vast dat een tweede route naar de parkeervoorzieningen – naast de al bestaande Europalaan – zal voeren over de Eftelingsestraat, wat minder belastend is voor de natuur.

Bestemmingsplan geschorst

Aan de oostkant – langs rijksweg N261 – werd de lokale weg Horst omgelegd, waardoor de Efteling acht hectare grondgebied aan het park kan toevoegen. Op dit terrein zijn enkele grotere, beeldbepalende attracties gepland. Voor het gebied aan de westkant heeft de Efteling ook al volop plannen, onder meer voor grotere parkeerterreinen, nieuwe – vooral overdekte – attracties en een uitbreiding van het Sprookjesbos, allemaal vastgelegd in De Wereld van de Efteling 2030. Door dit door de gemeenteraad goedgekeurde en vastgestelde bestemmingsplan ging echter op 1 maart 2019 weer een voorlopige streep. De voorzieningenrechter van de Raad van State schorste het plan. Een groep van veertien omwoners van het park ging door met protesteren en tekende bij de hoogste bestuursrechter van Nederland bezwaar aan. De rechter ging mee in de vrees van de buren dat de geluidsoverlast niet aanvaardbaar zou kunnen zijn en dat er problemen zouden kunnen ontstaan met verkeer en parkeren. Om te voorkomen dat er ‘onomkeerbare gevolgen’ zouden ontstaan, schorste de rechter het bestemmingsplan.

‘Spoedeisend belang’

Met ‘onomkeerbare gevolgen’ doelde de rechter onder meer op de plannen van de Efteling om in het oostelijke uitbreidingsgebied in 2021 een achtbaan te openen die tot vijftig meter hoog mag gaan. De voorlopige schorsing van de plannen voor het terrein langs de N261 werd opgelegd vanwege het ‘spoedeisende belang’ van de klagende inwoners. De plannen voor de gebieden ten zuiden en westen van het pretpark hebben dat ‘spoedeisende belang’ niet – deze fasen komen pas vanaf 2025 in beeld – zodat de rechter daarover op 1 maart 2019 geen uitspraak deed. Deze hoofdstukken uit het bestemmingsplan zouden pas aan bod komen bij de bodemprocedure, die aanvankelijk voor eind 2019 op de rol stond.

Werk aan de winkel

Na de uitspraak van de Raad van State op 1 maart 2019 gingen de plannen voor een grote nieuwe achtbaan terug de bureaula in. Het park kon niet anders dan wachten tot een definitieve uitspraak werd gedaan in de bodemprocedure. Die zaak zou worden bespoedigd, zo beloofde de Raad van State. Het voor de Efteling negatieve oordeel dat de voorzieningenrechter in maart 2019 uitsprak was niet bindend voor die bodemprocedure, maar de rechter gaf wel aan dat hij betwijfelde of het bestemmingsplan ‘de toets der kritiek in de bodemprocedure zou kunnen doorstaan’, met name op het terrein van parkeren. Er was dus werk aan de winkel, voor de Efteling en de gemeente Loon op Zand.

Geen haast

Ondanks de belofte van een spoedige definitieve uitspraak duurde het toch nog tot 14 oktober 2020 voordat de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State tot een oordeel kwam. Beslommeringen rond de coronapandemie maakten dat alles langer duurde. Door de, met name voor het toerisme, rampzalige coronacrisis heeft ook de Efteling niet zo’n haast meer: in 2020 leed het bedrijf een verlies van 14,5 miljoen euro, waardoor de geplande uitbreidingen voorlopig van de baan zijn.

Nog niet op orde

In de uitspraak over het bestemmingsplan dat uitbreiding van de Efteling mogelijk maakt vonniste de Raad van State op 14 oktober 2020 dat het bestemmingsplan nog steeds niet op orde was. De meeste bezwaren van omwonenden werden weliswaar afgewezen, maar de hoogste bestuursrechter constateerde toch nog vijftien gebreken in het plan. Zo was de uitbreiding niet goed onderbouwd, bood het bestemmingsplan te veel ruimte aan de Efteling en waren de gevolgen voor omwonenden en de natuur niet op alle punten goed beoordeeld. De Raad van State vond het voldoende aannemelijk de Efteling behoefte heeft aan uitbreiding, maar wilde bijvoorbeeld weten waarom die uitbreiding niet binnen het bestaande attractiepark kan worden gerealiseerd.

Onbebouwd

“Momenteel is bijna 90 procent van het park onbebouwd. Het is de wens van de gemeente en de Efteling zelf om dat zo te houden, maar dan moet er wel een ‘uitdrukkelijke motivering’ van de gemeente zijn waarom de gewenste uitbreiding niet toch binnen het bestaande park kan plaatsvinden. En die ontbreekt op dit moment”, aldus de Raad van State in het najaar van 2020. De gemeente Loon op Zand moest toen met de aangegeven onvolkomenheden aan de slag en kreeg daarvoor een half jaar de tijd. Zolang werd het bestemmingsplan geschorst.

Eindelijk positief

Ruim een half jaar later sprak de Raad van State zich opnieuw uit over het bestemmingsplan Wereld van de Efteling 2030 en de beroepen die waren ingediend. Nu oordeelde de hoogste bestuursrechter eindelijk wel positief. De beroepen werden afgewezen, wat betekent dat het bestemmingsplan definitief is. Zes jaar lang is er gestreden, werden hobbels en drempels gemeden en getrotseerd, maar op 2 juni 2021 kreeg de Efteling eindelijk het groene licht voor het masterplan!

Eerste reuzenstap

“Het voelt voor ons als de eerste reuzenstap richting de toekomst van de Wereld van de Efteling die we voor ogen hebben”, zei een opgeluchte algemeen directeur Fons Jurgens na het positieve vonnis van de Raad van State. De allereerste stap die de Efteling voor ogen heeft nu de toekomstplannen mogen worden uitgevoerd, is uitbreiding aan de oostelijke kant van het huidige attractiepark. Op die nog onbebouwde strook land van acht hectare pal langs de snelweg heeft het pretpark tal van mogelijkheden. Richting 2030 wordt de Efteling een Wereld vol nóg meer Wonderen.

2021 © Tekst en foto’s: Adri van Esch